جواهر شناسی

در زمانهای بسیار دور برخی از مواد به واسطه سلیقه شخصی، مد، نادر بودن درمحیط، پندارهای خرافی و فرهنگ و خواص فیزیكی ویژه و ......... به عنوان گوهر مورد توجه انسانها بوده‌اند.

در طول تاریخ، مسایل مختلفی بر روی ارزش جواهرات تأثیر گذاشته كه می‌توان به موقعیتهای سیاسی و پیشرفت علم بشر اشاره نمود چنانچه آلومینیوم به دلیل نایاب بودن، در صده‌های قبل به عنوان جواهر مصرف می‌شد، در صورتیكه امروزه پیشرفت تكنولوژی و كشف ذخایر بزرگ این كانی، ارزش آن را در حد یك فلز صنعتی پایین آورده است.

اما چیزی كه همواره ثابت بوده، افزایش طرفداران جواهر و به تبع آن ارزش گوهر است كه بشر را به فكر ساخت انواع مصنوعی آنها انداخت، به طوریكه مصریان قرنها قبل به ساختن جواهرات بدلی از شیشه‌ یا لعاب‌های رنگین می‌پرداختند.

سعی در ساخت مواد مصنوعی با كیفیت مطلوب، سرانجام سبب شد كه شركت جنرال الكتریك در فوریه هزار و نهصد و پنجاه و پنج اولین الماس مصنوعی را كه البته فاقد ارزش جواهری بود  بسازد.

رشد این صنعت در سالهای اخیر منجربه تولید كانیهای مصنوعی شده كه تنها از طریق بررسی‌های دقیق فیزیك وشیمیایی از انواع طبیعی قابل شناسایی هستند. البته باید توجه نمود كه سنگهای مصنوعی و بدلی را جواهر نمی‌توان نامید.

شركت جنرال الكتریك در فوریه 1995  اولین الماس مصنوعی را كه البته فاقد  ارزش جواهری بود ساخت در حال حاضر سیستم‌های مشخصی  جهت تعیین ارزش جواهرات وجود دارد. خواص نوری و چگونگی تراش دو عامل مهم در این امر به شمار می‌روند .

خواص نوری سبب ایجاد رنگ، جلا، لومینانس وبازی رنگ در نگین می‌شوند.

تراش یك بلور تابع شكل و مشخصات  ظاهری یك  كانی است و به عنوان مثال معمولاً كانیهای كم‌رنگ را با قطر بیشتری می‌تراشند تا رنگ مطلوبتری بدست ‌ آید.

نام جواهرات و كانیهای جواهری عمدتاً برگرفته از رنگ، خرافات، شكل ظاهری واسم مكان كشف گوهر و یا نام افرادی است كه آنها را شناسایی و معرفی نموده‌اند.

در گذشته تنها طبقه خاصی از افراد اجتماع از جواهرات استفاده می‌‌نمودند ولی امروزه هر كس متناسب با سلیقه خود می‌تواند جواهرات مورد علاقه خویش راتهیه نماید.

در این بخش می‌توانید اطلاعاتی راجع‌به برخی از جواهرات باارزش و زیبا بدست آورید.

با تجهیزات مورد نیاز جهت مطالعه کانی های قیمتی آشنا می شویم :

تصویری دیگر برای جواهر شناسی

اولین و ساده ترین ابزار در مطالعه کانی های قیمتی بکارگیری لوپ ( ذره بین چشمی ) با کیفیت بالا و قدرت بزرگ نمایی 10 می باشد . نمونه های متنوعی از لوپ ها با مصارف اقتصادی وجود دارد که بهترین نوع آن در این زمینه ، لوپ های استاندارد بررسی الماس ها می باشد که لوپ های سه تایی نامیده می شوند . سه تایی به این معنا می باشد که سه لنز درون این ابزار وجود دارد لذا هیچگونه انحرافی در محل لبه ها اتفاق نمی افتد . در این لوپ ها همچنین اصلاح رنگ صورت می گیرد ، به این معنا که در آنها ، لنزها به گونه ای مورد استفاده قرار گرفته اند که رنگ مشاهده شده ، رنگ دقیق نمونه مورد بررسی می باشد .

ابزار دیگری که در این زمینه مورد استفاده قرار می گیرد میکروسکوپ می باشد . با استفاده از میکروسکوپ ها می توان نمونه های طبیعی را از نمونه های سنتیک تشخیص داد . گرچه لوپ ها قابل حمل و متداول هستند اما به کارگیری این نوع میکروسکوپ ها ساده تر و بزرگ نمایی به کار گرفته شده ، بالاتر خواهد بود .

یک میکروسکوپ مورد استفاده در بررسی کانی های قیمتی دارای ویژگی های خاصی می باشد که در سایر نمونه های میکروسکوپ وجود ندارد . این میکروسکوپ ها ، استریو ( دو چشمی ) هستند . نمونه های میکروسکوپ تک چشمی عمدتاً غیر قابل استفاده اند . حداقل بزرگ نمایی مورد نیاز جهت بررسی 40 می باشد که بزرگ نمایی های بالاتر از این حد نیز مفید واقع می شوند .

یک میکروسکوپ با کیفیت بالا حدود چند هزار دلار قیمت دارد . در سال های اخیر نمونه هایی در حدود چند صد دلار هم به بازار عرضه شده است . این مدل ها همچنان ارزان ترین نمونه ها جهت بررسی های گوهر شناختی محسوب می شوند .

اندازه گیری ضریب شکست (Refractive index ( RI ) ) کانی یکی از مقدم ترین اقدامات محسوب می شود .

این مرحله می تواند توسط میکروسکوپ نیز انجام شود اما بهتر ابزار ، یک ریفراکترومتر ( Riffractrometer ) می باشد .

در کنار RI این دستگاه یک شکست مضاعف و یک علامت نوری ارائه می دهد . در صورت امکان بهتر است از یک Polariscope برای بررسی های نوری استفاده نمود اما استفاده از ریفراکترومتر متداول تر می باشد .ریفراکترومترها قیمتی حدود 500 تا 1000 دلار دارند .

تولید کننده اصلی در آمریکای شمالی ، مؤسسه گوهر شناسی آمریکا و در اروپا ( Kneuss Instrument ) می باشد .

مفهوم دیگری که در مطالعات گوهر شناسی مورد بررسی قرار می گیرد گراویته مخصوص می باشد . این کمیت به دو روش قابل اندازه گیری است :

در حالت اول ، می توان وزن مخصوص را از طریق غوطه ور کردن نمونه در آب مورد بررسی قرار داد .

در حالت دوم ، می توان از مایعات سنگین بهره گرفت .

در این حالت با در دست داشتن گراویته مخصوص مایعات فوق و غوطه ور نمودن نمونه درون مایع و بررسی عکس العمل آن که شامل غوطه ور شدن و یا فرو رفتن نمونه درون مایع می باشد ، می توان گراویته مخصوص آن را مشخص نمود .

به کارگیری مایعات سنگین معایبی را در بر دارد از جمله اینکه این مایعات سمی و قابل اشتعال هستند . لذا دقت بسیار زیادی در به کارگیری آنها مورد نیاز است . همچنین شستن آنها از روی نمونه ، دشوار می باشد . همچنین مقادیر بدست آمده تخمینی است .

یکی دیگر از ابزارهای مورد استفاده در بررسی این کانی ها ، دستگاه سنجش دو رنگی یا ( Dichroscope ) می باشد . این وسیله کوچک رنگ ها را در مواد دو رنگ از هم تفکیک می کند . اجزاء اصلی این دستگاه قطعه کوچک از مواد پلاریزکننده می باشد که با زاویه 90 درجه نسبت به یکدیگر قرار داده شده باشند که همراه با بزرگ نمایی می باشد .

ابزار دیگر در بررسی های گوهر شناسی ، طیف سنج یا spectroscope می باشد . این وسیله به دو صورت وجود دارد :

1) Diffraction grating

2) Prism ( منشور )

این دو ابزار با کیفیت بالا عمل می کنند اما استفاده از مقیاس در بررسی با منشور ، راحت تر می باشد .

یکی دیگر از شرایط بررسی کانی های قیمتی ، به کارگیری مقیاس کالیبره کردن است که بسیاری از افراد بدون استفاده از یک مقیاس تعریف شده و تنها با تکیه بر رنگ ها ، اقدام به تشخیص و تمایز کانی ها می کنند که این امر به قدرت بینایی بالا و تجربه کافی نیاز دارد .

یک اسپکتروسکوپ با یک مقیاس کالیبره کردن ابزار مناسبی محسوب می شود . این ابزار یکی از آخرین مکمل های تجهیزات آزمایشگاه های گوهر شناسی محسوب می شود . علاوه بر این به صافی ها و پالایش کننده هایی جهت پاک کردن سطح کانی های قیمتی نیاز است .

Jewelers eye ، ابزاری به منظور بررسی جلای کانی های گرانبها در مطالعات آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرد . در بررسی های نوری در آزمایشگاه از نور ماورای بنفش با طول موج کوتاه و طول موج بلند استفاده می شود .